Criminele voorouders
Iedereen kent de Nederlandse criminelen Pistolen Paultje, de Hakkelaar en Bolle Jos, maar Durk Tabak alias de ‘Moordende Muzikant’ is veel minder bekend. In 1931 werd Tabak in Leeuwarden veroordeeld tot vijftien jaar cel wegens doodslag. Dat was zeker niet zijn eerste veroordeling, en het zou ook niet zijn laatste zijn.
Afb. header. Mugshot van Durk Tabak, circa 1931. Glasplatencollectie, Nationaal Gevangenismuseum Veenhuizen
Misschien schrik je ervan als je tijdens onderzoek naar je familiegeschiedenis op een kruimeldief of doorgewinterde crimineel stuit. Vanuit genealogisch oogpunt zijn dit juist zeer interessante vondsten die niet alleen een mooi verhaal opleveren, maar ook een inkijkje bieden in het – soms zeer strikte – rechtssysteem van die tijd. In WieWasWie zijn onder het ‘Documenttype’ Misdaad en straf verschillende bronnen opgenomen die kunnen helpen bij onderzoek naar (mogelijk) criminele voorouders. Zo kun je bijvoorbeeld zoeken in de 19de-eeuwse inschrijvingsregisters van de Brabantse gevangenissen, de door de Amsterdamse politie opgemaakte rapporten uit de Tweede Wereldoorlog en de rolboeken van de arrondissementsrechtbanken van Heerenveen, Leeuwarden en Sneek.
Noodlottige vechtpartij
Tijdens het controleren van de persoonskaarten, viel het exemplaar van de Fries Durk Tabak mij op. Behalve gegevens over de ouders, een eventuele partner en eventuele kinderen werd op een persoonskaart ook het beroep van de geregistreerde genoteerd, evenals zijn of haar woonadres. Tussen de adressen van Tabak springt er één in het oog: “Blokhuisplein 40”, de locatie waar tussen 1874-1969 de Bijzondere Strafgevangenis Leeuwarden was gevestigd. Tabak staat maar liefst veertien jaar op dit adres ingeschreven. Een zoektocht in WieWasWie maakt duidelijk wat hij zoal op zijn kerfstok heeft.
Afb. 1. Persoonskaart van Durk Tabak en de Bijzondere Strafgevangenis De Blokhuispoort te Leeuwarden, circa 1920. CBG Verzamelingen/ Tresoar Fries Fotoarchief
Durk (Dirk) Tabak wordt op 10 december 1902 geboren in Drogeham, een klein dorpje in de Friese gemeente Achtkarspelen. Durk is nog maar net twaalf jaar oud als hij zijn eerste veroordeling voor diefstal al te pakken heeft. Zijn straf: zes maanden tuchtschool. Daarna volgen in rap tempo nog acht veroordelingen. In de daaropvolgende jaren zit Durk vijfmaal vast vanwege mishandeling en één keer voor wederspannigheid ofwel verzet tegen een dienstdoend ambtenaar. Maar in 1931 wordt Tabak wegens doodslag veroordeeld tot vijftien jaar cel in de Blokhuispoort.
Dat Durk Tabak losse handjes heeft is algemeen bekend, bij één van zijn eerdere veroordelingen diende een 53 centimeter lang knipmes als bewijsstuk. Tijdens de kermis in Drachten gaat het goed mis. Tabak en twee vrienden krijgen ruzie met Roelof en Jan van der Meulen, waarbij Tabak een mes trekt en Jan van der Meulen in zijn onderbuik steekt. In eerste instantie heeft niemand door hoe ernstig gewond Van der Meulen is. Pas wanneer hij naar buiten wil en nogal wankel op zijn benen staat, wordt de wond opgemerkt. De dokter wordt nog gebeld, maar hij kan niets meer voor Jan doen. De voortvluchtige Tabak wordt al gauw gevonden en in april 1931 wordt hij veroordeeld voor doodslag.
Onbeantwoorde liefde
In augustus 1945 komt Durk Tabak op vrije voeten. Hij gaat in eerste instantie bij zijn zwager in Augustinusga wonen, om vervolgens in hetzelfde dorp bij Pieter en Grietje Groenland in de kost te gaan. Tabak valt als een blok voor Grietje en hij probeert haar te verleiden. Grietje gaat niet op zijn avances in, uiteindelijk wijst haar echtgenoot hem in 1947 de deur. Grietje blijft wel de was voor Tabak doen.
Twee jaar later, op 16 september 1949, staat Tabak weer bij Grietje voor de deur. Een van haar kinderen weet te vertellen dat zij niet thuis is en Tabak besluit haar tegemoet te fietsen. Wat er dan precies gebeurt blijft onduidelijk, maar in ieder geval ontmoeten Tabak en Grietje elkaar bij Blauwverlaat. Hier krijgen zij ruzie en schiet hij Grietje door haar linkerschouder. Desondanks fietsen ze samen richting Surhuisterveen, alhoewel sommige getuigen zeggen dat Tabak de vrouw voortduwde, totdat Grietje niet verder kan en in de berm ineen zakt. Kort daarop klinken er twee schoten … Tabak heeft eerst Grietje gedood en daarna zichzelf door het hoofd geschoten.
Afb. 2. Bericht in Het Vrije Volk, 17 september 1949. Portret van Durk Tabak, circa 1946. Delpher/ www.blokhuispoort.nl
Verder lezen
Kijk voor meer zoektips voor onderzoek naar boeven en boefjes in je eigen familiegeschiedenis op de CBG themapagina: Misdaad en Straf
Kijk voor de verhalen achter de gefotografeerde criminelen uit de glasplaatcollectie van het Nationaal Gevangenismuseum Veenhuizen op: Gevangen in glas
